راه بهبود وضعیت اقتصادی و تقویت نهاد خانواده و خروج از رکود خروج از ربا می باشد

راه بهبود وضعیت اقتصادی و تقویت نهاد خانواده و خروج از رکود خروج از ربا می باشد

 

تفکر عوام مردم این است : امروزه من نوعی ،که سرمایه ای دارم بجای سرمایه گذاری در امور اقتصادی و راه اندازی تولیدی و توسعه اشتغال ، بدون دردسر ، و دغدغه ، پول خود را در بانک قرار می دهم و  در پایان هر ماه سود بانکی خوبی دریافت می نمایم.و چرا سر خودم را برای تولید و مشاجره با کارگران به درد بیاورم .

که این تفکر جامعه ما را نابود می کند . دشمنی ها و کینه را افزایش و فاصله طبقاتی را زیاد می نماید . و بنیان های جامعه در مسیر نابودی سیر می دهد . چون اشتغالی ایجاد نمی گردد ، و تعداد بیکاران افزایش می یابد و نهاد خانواده فرو می ریزد (چون درامدی وجود ندارد )

و سرمایه گذاری جهت ایجاد اشتغال از بین می رود.

قرض الحسنه در بین مردم  به دلیل داشتن گزینه دیکر (سود بانکی مناسب ) از بین می رود

صاحبان تولیدی ها و کارخانجات اقدام به فروش املاک و قرار دادان در بانک و دریافت سود می شوند و فقط کارگران هستند که بیکار می شوند  . و سود کارخانه داری که به این شیوه کار می کند (فروش کارخانه و سرمایه و اخذ ربا از بانک ) چند برابر می شود.

لذا به جهت خروج از رکود جامعه یا باید بانکها اقدام به سرمایه گذاری در بورس و صنایع تولیدی نمایند تا سرمایه های مملکت به سمت تولید کشانده شود .

و یا بایستی سود بانک ها کاهش تا خود مردم به سمت صنایع تولیدی حرکت کنند . ونگهداری  پول  به سرمایه آنها اضافه ننماید

 

مقصود از "ربا" ئی که در قرآن، مورد سرزنش شدید و نهی، واقع شده؛ و در فقه اسلامی (شیعه و اهل سنت) حرام است؛ یکی همین معنای متعارف است که در میان همه جوامع شناخته شده است؛ و آن اینکه یک نفر به دیگری پولی را به عنوان قرض بدهد به شرط اینکه بدهکار مبلغ زیادتری را بپردازد که در فقه به آن ربای قرضی گفته می شود.

 

زیان های رباخواری

رباخواری، تعادل اقتصادی را در جامعه ها به هم می زند و ثروتها را در یک قطب اجتماع جمع می کند، زیرا جمعی بر اثر آن فقط سود می برند، و زیانهای اقتصادی همه متوجه گروه دیگر می گردد، و اگر می شنویم فاصله میان کشورهای ثروتمند و فقیر جهان روز به روز بیشتر می گردد یک عامل آن همین است و به دنبال آن بروز جنگهای خونین است.

رباخواری، یک نوع تبادل اقتصادی ناسالم است که عواطف و پیوندها را سست می کند، و بذر کینه و دشمنی را در دلها می پاشد، و در واقع رباخواری بر این اصل استوار است که رباخوار فقط سود پول خود را می بیند و هیچ توجهی به ضرر و زیان بقیه  ندارد.

در این شرایط بحرانی است که دهها جنایت وحشتناک رخ می دهد، فرد بیکار گاهی دست به انتحار و خودکشی می زند و گاهی در اثر شدت ناراحتی معتاد می شود ، گاهی به صورت یک بحران اجتماعی و انفجار عمومی و انقلاب همگانی درمی آید.

در روایات اسلامی در ضمن جمله کوتاه و پرمعنایی به اثر سوء اخلاقی ربا اشاره شده است، در کتاب وسایل الشیعه در مورد علت تحریم ربا چنین آمده است که هشام بن سالم می گوید امام صادق(علیه السلام)فرمودند: «اِنَّمَا حَرَّمَ اللهُ عَزَّ وَ جلَّ الرِّبا لَکَیلا یَمتَنِعَ النّاسُ مِنِ اصطِناعِ المَعروفِ». (وسائل، ج12، ص 65)

«خداوند ربا را حرام کرده تا مردم از کار نیک امتناع نورزند.»

به طوری که از روایات و تواریخ استفاده می شود در زمان جاهلیت معمول بود که اگر بدهکار در رأس مدت نمی توانست بدهی خود رابدهد، از طلبکار تقاضا می کرد که مجموع سود و اصل بدهی را به شکل سرمایه جدیدی به او قرض بدهد و سود آن را بگیرد! در عصر ما نیز در میان رباخواران، این نوع رباخواری بسیار ظالمانه فراوان است.

 

 

- ربا خوار از آثار خیر و برکت معنوی که در کسب و کار و جنبش و سعی در تحصیل معاش است محروم است چنان چه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند عبادت هفتاد قسم است و افضل اقسام آن طلب مال حلال است. و نیز فرمودند تاجر راست گفتار درست کردار با انبیا محشور است و صورتش مانند ماه شب چهارده می درخشد. مال ربوی هر چند فراوان باشد عاقبتش بی برکت است چنان چه تجربه ثابت کرده مال ربوی دوام ندارد و عذابش برایش می ماند.

 

احادیث در مورد ربا

 

ربا دین را از بین می برد

زراره می گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم این که خدا در قرآن می فرماید خداوند کم می گرداند و برکت را می برد از مال ربائی و صدقات را زیاد می کند در حالی که کسی رامی بینم که ربا می خورد و مالش هم زیاد می شود حضرت فرمودند: کدام کم شدن و بی برکتی بدتر از این که یک درهم ربا دین را از بین می برد و اگر توبه کند مالش می رود و فقیرمی شود. (وسائل الشیعه، ج18، ص119)

 

ربا خوار آتش می خورد

 

و َقَالَ صلی الله علیه و آله مَنْ أَکَلَ الرِّبَا مَلَأَ اللَّهُ بَطْنَهُ نَاراً بِقَدْرِ مَا أَکَلَ مِنْهُ فَإِنْ کَسَبَ مِنْهُ مَالًا لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ شَیْئاً مِنْ عَمَلِهِ و َلَمْ یَزَلْ فِی لَعْنَةِ اللَّهِ و َالْمَلَائِکَةِ مَا دَامَ عِنْدَهُ مِنْهُ قِیرَاطٌ؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: کسی که ربا بخورد خداوند شکمش را به مقدار آن چه خورده از آتش پر می کند پس اگر از ربا مالی را به دست آورد عملش را نمی پذیرد و همیشه مورد لعن خدا و ملائکه است مادامی که قیراتی از مال ربوی نزدش باشد. (مستدرک الوسائل، ج13، ص332)

 

فلسفه حرمت ربا

خوبی ها از میان جامعه می رود.

ثروت های مردم تلف می شود.

انسان ها به دنبال افزون طلبی در سود و منفعت می روند.

به سبب رایج شدن ربا کسی به دیگری وام نمی دهد و موجب فساد و ظلم و ستم در اجتماع می شود. (وسائل الشیعة، ج18، ص117)

 

 

وَ سَأَلَ هِشَامُ بْنُ الْحَکَمِ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ عِلَّةِ تَحْرِیمِ الرِّبَا فَقَالَ إِنَّهُ لَوْ کَانَ الرِّبَا حَلَالًا لَتَرَکَ النَّاسُ التِّجَارَاتِ و َمَا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ فَحَرَّمَ اللَّهُ الرِّبَا لِیَفِرَّ النَّاسُ مِنَ الْحَرَامِ إِلَی الْحَلَالِ وَ إِلَی التِّجَارَاتِ و َإِلَی الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ فَیَبْقَی ذَلِکَ بَیْنَهُمْ فِی الْقَرْض؛ هشام ابن حکم از امام صادق علیه السلام سؤال کرد در باره علت تحریم ربا حضرت در جواب فرمودند اگر ربا کار حلالی بود مردم از تجارت دست بر می داشتند و آن چه به آن (از صنایع وحرفه ها) محتاج بودند ترک می کردند لذا خداوند ربا را حرام نمود تا مردم از حرام به حلال و تجارت و خرید و فروش رو بیاورند و بین ایشان قرض باقی بماند. (من لایحضره الفقیه، ج3، ص567)

پست ترین شغل ها

أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه السلام قَالَ أَخْبَثُ الْمَکَاسِبِ کَسْبُ الرِّبَا؛ امام باقر علیه السلام: پست ترین شغل ها بدست آوردن درآمد از راه ربا می باشد. (الکافی، ج5، ص144)

 

مرگ ناگهانی

أخبرنا محمد بن محمد، قال أخبرنی أبو الحسن أحمد بن محمد بن الحسن، عن أبیه، عن محمد بن الحسن الصفار، عن محمد بن عیسی، عن ابن أبی عمیر، عن مالک بن عطیة، عن أبی حمزة الثمالی، قال سمعت أبا جـعفر محمد بن علی بن الحسین علیهم السلام یقول وجدت فی کتاب علی بن أبی طالب علیه السلام إِذا ظَهَرَ الرِّب امِنْ بَعْدِی ظَهَرَ مَوْتُ الْفُجْأَةِ؛ امام باقر علیه السلام می فرمایند: در کتاب علی علیه السلام یافتم که نوشته شده بود هرگاه بعد از من ربا رایج شود مرگ ناگهانی هم رایج می شود. (الامالی، للطوسی، ص210)

 

و َقَالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله إِذا ظَهَرَتْ فِی أُمَّتِی عَشْرَ خِصالٍ عَاقَبَهُمُ اللَّهُ بِعَشْرِ خِصالٍ إِذا کَثُرَ الرِّبا کَثُرَتِ الزِّلاْزلُ...؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله: هرگاه در بین امت من ربا زیاد شود زلزله هم زیاد میشود. (جامع الاخبار، ص180)

 

آیات مربوط به ربا

آیه 275 سوره بقره:

الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لاَ یَقُومُونَ إِلاَّ کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَن جَاءهُ مَوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّهِ فَانتَهَىَ فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُوْلَـئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ × یَمْحَقُ اللّهُ الْرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ وَاللّهُ لاَ یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ»؛ (275) کسانی که ربا می خورند، (در قیامت) بر نمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس شیطان، دیوانه شده (و نمی تواند تعادل خود را حفظ کند، گاهی زمین می خورد، گاهی به پا می خیزد) این به خاطر آن است که گفتند: داد و ستد هم مانند ربا است (و تفاوتی میان آن دو نیست). در حالی که خدا بیع را حلال کرده، و ربا را حرام! (زیرا فرق میان این دو، بسیار است) و اگر کسی اندرز الهی به او رسد، و (از ربا خواری) خودداری کند، سودهایی که در سابق قبل از نزول حکم تحریم به دست آورده، مال اوست، (و این حکم، گذشته را شامل نمی گردد،) و کار او به خدا واگذار می شود، (و گذشته او را خواهد بخشید). اما کسانی که باز گردند (و بار دیگر مرتکب این گناه شوند)، اهل آتش اند، و همیشه در آن می مانند. (276) خداوند، ربا را نابود می کند، و صدقات را افزایش می دهد! و خداوند، هیچ انسان ناسپاس گنهکاری را دوست نمی دارد.

سوره بقره آیه 278:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ × فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَإِن تُبْتُمْ فَلَکُمْ رُؤُوسُ أَمْوَالِکُمْ لاَتَظْلِمُونَ وَلاَ تُظْلَمُونَ»؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! از (مخالفت فرمان) خدا به پرهیزید، و آن چه از (مطالبات) ربا باقی مانده، رها کنید، اگر ایمان دارید! اگر (چنین) نمی کنید، بدانید خدا و رسولش، با شما پیکار خواهند کرد! و اگر توبه کنید، سرمایه های شما، از آن شماست اصل سرمایه، بدون سود نه ستم می کنید، و نه بر شما ستم وارد می شود. (سوره بقره، 278 تا 279)

سوره آل عمران:

«یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا لاتَأْکلُوا الرِّبَوا أَضعَفاً مُّضعَفَةً وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»(130)؛ ای کسانی که ایمان آورده اید ربا (و سود پول) را چند برابر نخورید از خدا بپرهیزید تا رستگار شوید. (سوره آل عمران، 130)

تحریم رباخواری در چند مرحله

می دانیم روش قرآن در مبارزه با انحرافات ریشه دار اجتماعی این است که تدریجا زمینه سازی می کند، و افکار عموم را تدریجا به مفاسد آن ها آشنا می سازد، و آنگاه که آمادگی برای پذیرفتن تحریم نهائی حاصل شد قانون را به صورت صریح اعلام می کند (مخصوصا در مواردی که آلودگی به گناه زیاد و وسیع باشد).

و نیز می دانیم: عرب، در زمان جاهلیت آلودگی شدیدی به رباخواری داشت و مخصوصا محیط مکه محیط رباخواران بود و سرچشمه بسیاری از بدبختی های اجتماعی آن ها نیز همین کار زشت و ظالمانه بود، به همین دلیل قرآن برای ریشه کن ساختن رباخواری حکم تحریم را در چهار مرحله بیان کرده است:

1 ـ در آیه 39 سوره روم نخست درباره ربا به یک پند اخلاقی قناعت شده آن جا که می فرماید: و ما آتیتم من ربا لیربو فی اموال الناس فلا یربو عند الله و ما آتیتم من زکوة تریدون وجه الله فاولئک هم المضعفون: و به این طریق اعلام می کند که تنها از دیدگاه افراد کوته بین است که ثروت ربا خواران از راه سود گرفتن افزایش می یابد، اما در پیشگاه خدا چیزی بر آن ها افزوده نمی شود بلکه زکات و انفاق در راه خدا است که ثروت ها را افزایش می دهد.

2 ـ در سوره نساء آیه 161 ضمن انتقاد از عادات و رسوم غلط یهود به عادت زشت ربا خواری آن ها اشاره کرده و می فرماید: و اخذهم الربا و قد نهوا عنه: یکی دیگر از عادات بد آن ها این بود که ربا می خوردند با این که از آن نهی شده بودند. (تفسیر نمونه ج3 ص88)

3 ـ در آیه مورد بحث چنان که ضمن تفسیر آن خواهیم گفت، حکم تحریم ربا صریحا ذکر شده، اما تنها به یک نوع از انواع ربا که نوع شدید و فاحش آن است اشاره شده است.

4 ـ بالاخره در سوره بقره آیات 275 تا 279 هر گونه ربا خواری به شدت ممنوع اعلام شده و در حکم جنگ با خدا ذکر گردیده است.

یا ایها الذین آمنوا لا تاکلوا الربا اضعافا مضاعفة... گفتیم در این آیه اشاره به تحریم ربای فاحش شده و با تعبیر اضعافا مضاعفه بیان گردیده است.

سوره نساء:

«وَأَخْذِهِمُ الرِّبَوا و َقَدْ نهُوا عَنْهُ وَ أَکلِهِمْ أَمْوَلَ النَّاسِ بِالْبَطِلِ و َأَعْتَدْنَا لِلْکَفِرِینَ مِنهُمْ عَذَاباً أَلِیماً»(161)؛ و (همچنین) به خاطـر ربا خواری در حالی که از آن نهی شده بودند و خوردن اموال مردم به باطل، و برای کافران آن ها عذاب دردناکی آماده کرده ایم. (سوره نساء، 161)

آثار ربا

برخی از آثار منفی برای ربا خواری برشمرده شده است عبارتند از:

ترک کار خیر و قرض دادن

با رواج ربا و نزول در بین مردم یک جامعه ، مهمترین چیزی که از این جامعه خواهد رفت ، دادن قرض و وام های قرض الحسنه است. از بین رفتن مهر و محبت و عاطفه و حس احسان و کمک به دیگران یکی از آثار سوء ربا و نزول است. با رواج این نوع کسب سود دیگر حتی برادر به برادر ، دوست به دوست خود هم پولی را قرض نمی دهد و تنها ملاک برای کمک به دیگران و قرض ، دریافت سود بیشتر خواهد شد که در این شرایط دیگر روابط انسانی و عاطفی به سمت کم رنگ شدن و نابودی خواهد رفت.

 

مشکلات فردی، عصبی

از جمله آثار فردی گرفتن ربا و نزول ، ایجاد مشکلات روحی و روانی است ، چرا که در غالب موارد دریافت نزول و ربا و پرداخت سود و اصل پول بیش از حد توان فرد است و فرد همیشه این نگرانی و استرس را در پرداخت آن دارد و همیشه دغدغه ای فکری او را آزار می دهد. افرادی که امروزه از بانک ها و یا شرکت های دولتی و خصوصی پول و یا کالایی را اقساط و یا به صورت وام دریافت کرده اند این مطلب را بخوبی درک می کنند.

 

راکد ماندن کار و فعالیت اقتصادی

با رواج ربا و نزول ، شخص دارنده ثروت به دنبال کسب و کار و تولید و فعالیت اقتصادی نخواهد رفت ، از آن جهت که به هر حال سرمایه گذاری در تولید و فعالیت اقتصادی ریسکی دارد ولو ریسک کم . اما دادن پول خود به صورت ربوی و نزولی هیچ ریسکی نداشته و سود مشخص را طلب می کند و تضمین مطمئنی را هم برای اصل و سود آن می گیرد. از طرفی هم ، شخص دریافت کننده ربا با توجه به سودی بالایی که قرار است پرداخت کند ، حتی اگر کار تولیدی و اقتصادی خوبی را هم با آن انجام دهد ، چندان موفق نخواهد شد . چرا که سود حاصل از تولید به جای صرف در خود تولید به اموال فرد ربا دهنده افزوده خواهد گشت .

 

ایجاد فاصله طبقاتی

ایجاد فاصله و شکاف طبقاتی مشخص ترین و واضح ترین آثار ربا و نزول است. در این فضا شخص ربا دهنده سود خود را دریافت می کند و اصل سرمایه اش هم تضمین شده است و روز به روز بر سرمایه اش افزوده می شود و شخص ربا گیرنده هم هر چه سود کند باید به ربا دهنده دهد و علاوه بر آن اصل سرمایه اش هم ممکن است از بین برود ، در این شرایط روز به روز این شکاف و فاصله طبقاتی بیشتر و بیشتر خواهد شد.

تورم

وقتی ربا و وام ها با سود ربوی درکار باشد ، صنایع و تولیدی ها که مجبور به گرفتن چنین ربایی هستند ، کم کم شاهد بالا رفتن هزینه خود خواهند شد ، تولید کننده بخش اعظم سود خود را به ربا خوار و یا همان مرجع و سازمان وام دهنده خواهد داد ، سود کم مانده برای تولید کننده ، یا موجب افزایش هزینه کالا می شود و یا باعث نابودی تولید کننده ، که هر دو حالت باعث تورم و بی ثباتی در تولید و اقتصاد می شود. و در پی آن اقتصاد جامعه به اقتصادی بیمار تبدیل خواهد شد .

موارد ربای حلال

در چند مورد ربا حلال است که عبارتند از:

1- اگر مسلمان از کافری که در پناه اسلام نیست ربا بگیرد، اشکال ندارد؛

2- زن و شوهر دائمی اگر از یکدیگر ربا بگیرند، حرام نیست؛

3- پدر و فرزند اگر از یکدیگر ربا بگیرند حرام نیست، لیکن بین مادر و فرزند، مشهور از فقها فرموده اند، ربا حرام است.

 

 

منبع :

شهید آوینی

http://www.aviny.com/hadis-mozooee/eghtesadi/reba.aspx

دانشنامه اسلامی

http://wiki.ahlolbait.com

 بیتوته

 http://www.beytoote.com/religious/din-ahkam/where2-usury-lawful.html